Tiểu Sử

Nguyện Học thiền sư 愿學禪師 (?-1174) họ Nguyễn 阮, đứng trong thế hệ thứ mười, dòng thiền Quan Bích, không rõ năm sinh và tên thực là gì. Quê quán ở đất Phù Cầm, tu tại chùa Quảng Báo, hương Chân Hộ, thuồc đất Như Nguyệt. Lúc ít tuổi, theo học sư Viên Trí. Khi đắc bèn đạo về ẩn ở núi Vệ Linh. Nhờ có tài trị bệnh và cầu mưa ông được vua Lý Anh Tông (1138-1175) trọng dụng, cho tự do ra vào trong cung cấm. Khi tuổi già, lại xin về trụ trì ở chùa cũ. Ông mất ngày 11 tháng Sáu năm Giáp Ngọ, niên hiệu Thiên Cảm Chí Bảo thứ tám (tức ngày 11 tháng Bảy năm 1174). Tác phẩm hiện còn 2 bài kệ.

道無影像

道無影像，
觸目非遙。
自反推求，
莫求他得。
縱饒求得，
得即不真。
設使得真，
真是何物？

Đạo vô ảnh tượng
Đạo vô ảnh tượng,
Xúc mục phi dao.
Tự phản suy cầu,
Mạc cầu tha đắc.
Túng nhiêu cầu đắc,
Đắc tức bất chân.
Thiết sử đắc chân,
Chân thị hà vật?

Dịch nghĩa

Đạo không hình bóng
Đạo không có hình bóng cụ thể,
Nhưng nó lại có ngay trước mắt, chẳng ở đâu xa.
Phải tự suy nghĩ mà tìm trong bản thân mình,
Chớ mong tìm được ở người khác.
Nếu tìm [ở người khác] mà được,
Thì đó chẳng phải là "chân đạo" nữa.
Và dù có tìm được "chân đạo",
Thì "chân đạo"sẽ là vật gì?

Dịch thơ
Đạo không hình bóng,
Trước mắt, đâu xa.
Tìm tự lòng ta,
Chớ tìm chốn khác.
Dẫu mà tìm được,
Chẳng phải là "chân",
Dù có được "chân",
"Chân" là gì vậy?
(Hoàng Lê)

********
Hạt đạo vốn dĩ vô hình,
Lại ngay trước mắt, rành rành chẳng sai.
Mỏi mòn hỏi Đạo của ai,
Sao không hỏi Đạo ở ngay tâm mình.
Đạo ai dẫu có tường minh,
Chắc gì đã đúng Đạo mình tìm đâu.
Một khi tìm được Đạo sâu,
Hỏi chi Hạt Đạo sắc màu ra sao ...
(Ngô Hồ Anh Khôi)

了悟身心
了悟身心開慧眼，
變化靈通現實相。
行住坐臥獨卓然，
應現化身不可量。
雖然充塞遍虛空，
歡來不見如有相。
世間無物可比況，
長現靈光明朗朗。
嘗時演說不思議，
無得一言以為當。

Liễu ngộ thân tâm
Liễu ngộ thân tâm khai tuệ nhãn,
Biến hoá linh thông hiện thực tướng.
Hành, trụ, toạ, ngoạ độc trác nhiên,
Ứng hiện hoá thân bất khả lượng.
Tuy nhiên sung tắc biến hư không,
Hoan lai bất kiến như hữu tướng.
Thế gian vô vật khả tỷ huống,
Trường hiện linh quang minh lãng lãng.
Thường thời diễn thuyết bất tư nghị,
Vô đắc nhất ngôn dĩ vi đáng.

Dịch nghĩa

Hiểu rõ thân tâm
Hiểu thấu được "thân tâm", bừng mở "con mắt trí tuệ",
Biến hoá linh thông làm cho tướng biểu hiện ra.
Đi, đứng, nằm, ngồi riêng nó cao vòi vọi,
Hoá thân ứng hiên không thể nào lường được.
Tuy rằng đầy dẫy khắp hư không,
Nhưng xem ra hình như không có sắc tướng gì cả.
Trên thế gian không có vật nào so sánh được,
Chất linh quang biểu hiện không cùng và chiếu sáng vằng vặc.
Đôi lúc có diễn giải bằng lời nói, nhưng cũng không thể suy nghĩ bàn bạc [mà hiểu được],
Cho nên không biết dùng một từ nào [để diễn tả] cho thoả đáng.

Dịch thơ

Hiểu được thân tâm bừng mắt tuệ,
Muôn vàn biến hoá rất linh thông.
Hết mọi hành vi đều đột ngột,
Hoá thân ứng hiện tính sao cùng.
Tuy rằng đầy khắp hư không giới,
Xem ra hình tướn có như không.
Khôn đem mọi vật mà so sánh,
Một ánh linh quang vằng vặc trong.
Đôi khi thuyết pháp bàn khôn được,
Biết mượn lời chi, cho thoả lòng.
(Đỗ Văn Hỷ)