Tiểu sử

Huyền Quang thiền sư 玄光禪師 (hay Huyền Quang tôn giả, 1254-1334) tên thật là Lý Ðạo Tái 李道載 (có sách chép Trần Ðạo Tái, Lý Tái Ðạo). Ông người hương Vạn Tải, châu Nam Sách, lộ Lạng Giang, sinh năm Giáp Dần (1254), mất ngày 23 tháng Giêng năm Giáp Tuất (1334).

Theo "Tổ gia thực lục" trong "Tam tổ thực lục" thì từ nhỏ ông đã có khiếu văn chương, năm hai mươi tuổi đỗ khoa thi hương và năm sau lại đỗ đầu khoa thi hội. Được bổ dụng vào Viện nội hàn, từng tiếp sứ Bắc, rất nổi tiếng về thơ văn. Nhưng không bao lâu ông một mực xin từ chức đi tu. Được người đứng đầu dòng Thiền Trúc lâm lúc bấy giờ là Trần Nhân Tông rất quý mến, giao cho Pháp Loa hướng dẫn. Về sau ông trở thành vị tổ thứ ba của dòng thiền này.

Huyền Quang là một nhà sư đồng thời là một thi sĩ có tiếng đời Trần. Thơ ông rất đậm chất trữ tình. Các nhà phê bình đời trước như Lê Quý Đôn, Phan Huy Chú đều khen thơ ông "ý tinh tế, cao siêu", "lời bay bướm, phóng khoáng". Có lẽ con người thi nhân trong ông rõ nét hơn con người tôn giáo. Xung quanh thân thế ông có nhiều giai thoại khá hấp dẫn, đã trở thành những câu chuyện dân gian được lưu truyền rộng rãi, và cũng đã từng được nhà văn đương thời ghi lại dưới hình thức một truyện truyền kỳ, lý thú, đi vào kho sách vở nhà Phật từ nhiều thế kỷ nay.

Tác phẩm hiện còn 24 bài thơ, trong số đó có bài "Xuân nhật tức sự" gần đây được xác minh là thơ thiền đời Tống, một bài phú Nôm, sách vở cũ cho biết ông còn có các tác phẩm "Chư phẩm kính", "Công văn tập", thư từ tiếp sứ và tập thơ "Ngọc tiên tập" nhưng nay đều đã thất lạc.

Một số sách còn chép ông chính là tác giả câu thơ nôm cảm khái về nhân tình thái thế khá chua chát sau đây:
Khó khăn thì chẳng ai nhìn,
Đến khi đỗ trạng, tám nghìn nhân duyên.

哀扶虜
課血書成欲寄音，
孤飛寒雁塞雲深。
幾家愁對今霄月，
兩處茫然一種心。

Ai phù lỗ
Khóa huyết thư thành dục ký âm,
Cô phi hàn nhạn tái vân thâm.
Kỷ gia sầu đối kim tiêu nguyệt.
Lưỡng xứ mang nhiên nhất chủng tâm.

Dịch nghĩa

Thương tên giặt bị bắt
Chích máu viết thư muốn gửi lời,
Cánh nhạn lạnh lùng bay xuyên vào đám mây ngoài quan ải.
Bao nhiêu nhà buồn ngắm bóng trăng đêm nay?
Đôi nơi xa cách nhưng tấm lòng nhớ thương vẫn chỉ là một.

Dịch thơ
Chích máu thành thơ mượn gửi lời
Lẻ loi nhạn lạnh, ải mù khơi
Đêm nay mấy kẻ sầu trăng nhỉ ?
Xa cách, nhưng lòng chỉ một thôi.
(Huệ Chi)

********
Chích máu thành thư muốn gửi đưa,
Rẽ mây biên tái, nhạn bơ vơ.
Mấy nhà buồn ngắm trăng đêm vắng,
Xa cách lòng chung một đợi chờ.
(Hoàng Trung Thông)

********
Đề thư bằng máu muốn đưa tin,
Ngoài ải mây đùn chiếc nhạn im.
Buồn ngó trăng nay nào những kẻ?
Mở màng hai chốn một lòng in
(Phạm Trọng Điềm)

地爐即事
煨餘榾柮色焚香，
口答山童問短章。
手把吹商和采蘀，
徒教人笑老僧忙。

Địa lô tức sự
Ổi dư cốt đột tuyệt phần hương,
Khẩu đáp sơn đồng vấn đoản chương.
Thủ bả xuy thương hoà thái thác,
Ðồ giao nhân tiếu lão tăng mang.

Dịch nghĩa

Trước bếp lò tức cảnh
Củi đã tàn, cũng chẳng thấp hương,
Miệng trả lời chú bé hỏi về những chương sách ngắn.
Tay cầm ống thổi, tay nhặt mo nang,
Luống để người ta cười vị sư già này bận bịu.

Dịch thơ
Trẻ xóm núi hỏi sách chương,
Liền tay, chẳng thắp thêm hương...củi tàn
Bếp lò, ống thổi, no mang
Mặc ai cười lão sư gàn đa đoan.
(Nguyễn Tấn Hưng)

********
Ổi dư cốt đốt độc phần hương
Khẩu đáp sơn đồng vấn đoản chương
Thủ bả xuy thương hoà mộc đạc
Tòng lai nhân tiếu lão tăng mang.
(Nguyễn Lang)

********
Củi tàn, thôi chẳng thắp thêm hương,
Miệng đáp gia đồng hỏi mấy chương.
Bận bịu cho ai cười chế lão,
Liền tay ống thổi vời mo nang.
(Huệ Chi)

********
Đốt hết củi rồi lại thắp hương,
Bảo ban chú tiểu hỏi văn chương.
Tay nâng ống thổi cùng dùi mõ,
Luống để người cười sư vội vàng.
(Phạm Trọng Điềm)

題潢水寺
潢水亭邊野草多，
空山雨霽夕陽斜。
因過輦路投禪室，
擁梵敲鐘揀落花。

Đề Đạm Thủy tự
Đạm Thuỷ đình biên dã thảo đa,
Không sơn vũ tễ tịch dương tà.
Nhân qua liễn lộ đầu thiền thất,
Ủng phạm xao chung giản lạc hoa.

Dịch nghĩa

Đề chùa Đạm Thủy
Bên đình Đạm Thuỷ nhiều cỏ nội,
Núi quang, mưa tạnh, bóng chiều chênh chếch.
Nhân qua con đường vua đi mà vào am thiền,
Giúp nhà chùa thỉnh chuông và nhặt hoa rơi.

Dịch thơ
Bên đình Đạm Thuỷ cỏ đua tươi,
Mưa tạnh non quang, bóng ngả dài.
Tiện lối xe vua vào vãng Phật,
Thỉnh chuông, giúp sãi nhặt hoa rơi.
(Huệ Chi)

********
Bên đình Đạm-thuỷ cỏ đầy đồi,
Mưa tạnh, non quang, bóng xế rồi.
Nhân tiện qua đường vào vãng cảnh,
Gõ chuông, cắp sách, nhặt hoa rơi.
(Phạm Trọng Điềm)

題洞軒檀越假山
花木寅緣種作山，
籠煙罩月落花寒。
從茲念慮都無俗，
贏得清風一枕安。

Đề Động Hiên đàn việt giả sơn
Hoa mộc di duyên chủng tác sơn,
Lung yên trạo nguyệt, lạc hoa hàn.
Tùng tư niệm lự đô vô tục,
Doanh đắc thanh phong nhất chẩm an.

Dịch nghĩa

Đề núi non bộ của thí chủ ở Động Hiên
Trồng hoa và cây quấn quýt làm thành núi non bộ,
Khói toả trăng lồng, hoa rơi lạnh lẽo.
Từ nay những mối suy nghĩ không còn vương tục luỵ,
Giành được giấc ngủ êm đềm trước luồng gió trong mát.

Dịch thơ
Quanh quất cây leo, núi chất chồng,
Hoa rơi lạnh giữa khói trăng lồng.
Từ nay niệm tục thôi vương vấn,
Chiếc gối an nhàn trước gió trong.
(Huệ Chi)

********
Trồng cây uốn lá giả làm non,
Lồng khói, trăng, hoa, thú cỏn con.
Tư tưởng từ nay không tục luỵ,
Được thêm gió mát ngủ thêm ngon.
(Phạm Trọng Điềm)

菊花其一
松聲蔣詡先生徑，
梅景西湖處士家。
義氣不同難苟合，
故圓隨處吐黃花。

Cúc hoa kỳ nhất
Tùng thanh Tưởng Hủ* tiên sinh kính,
Mai cảnh Tây Hồ xử sĩ* gia.
Nghĩa khí bất đồng nan cẩu hợp,
Cố viên tuỳ xứ thổ hoàng hoa.

Dịch nghĩa

Cúc hoa kỳ 1
Tiếng thông reo đầu ngõ ông Tưởng Hủ
Cảnh hoa mai ở nhà xử sĩ Tây Hồ.
Không cùng nghĩa khí, khó lòng hoà hợp tạm bợ được.
Vườn cũ nơi nơi đã nở hoa vàng.

Dịch thơ
Ngõ nhà Tưởng Hủ thông reo
Tây hồ mai thắm dập dìu hương đưa.
Mỗi người một thú riêng ưa,
Tình ta vẫn cúc vườn xưa nở vàng.
(Nguyễn Tấn Hưng)

********
Đường nhà Tưởng Hủ thông reo gió,
Lều ẩn Tây Hồ mai gội sương.
Nghĩa khí khác nhau đành khác cảnh,
Vườn xưa sau trước rộ hoa vàng.
(Lê Hữu Nhiệm)

* Tưởng Hủ:Nguyễn Khanh, người đất Đỗ Lăng đời Hán, làm Thứ sử Duệ Châu thời Ai Đế. Ông thích trúc và trồng trúc trong vườn.

*Tây hồ xử sĩ: Có thể là Lâm Bô, người đời Tống.

菊花其二
大江無夢浣枯腸，
百詠梅花讓好粧。
老去愁秋吟未穩，
詩瓢實為菊花忙。

Cúc hoa kỳ nhị
Đại giang vô mộng hoán khô tràng,
Bách vịnh mai hoa nhượng hảo trang.
Lão khứ sầu thu ngâm vị ổn,
Thi biều thực vị cúc hoa mang.

Dịch nghĩa

Cúc hoa kỳ 2
Không mơ lấy nước sông lớn rửa tấc lòng khô héo,
Hoa mai từng được trăm bài thơ vịnh kia phải nhường vẻ đẹp
Già rồi lại buồn vì thu, chưa làm thơ được,
Nhưng túi thơ bầu rượu thật vì hoa cúc mà bận rộn.

Dịch thơ
Ngàn sông không đủ thấm lòng già,
Bách vịnh mai hoa vẫn kém xa.
Đầu bạc ngâm hoài vần chưa ổn,
Thấy hoa cúc nở rộn lòng ta.
(Nguyễn Lang)

********
Sông lớn nào mong rửa ruột rầu,
Xinh tươi, mai cũng phải nhường câu.
Sầu thu, tuổi tác ngâm chưa được,
Thơ rượu, vì hoa bận đến nhau.
(Huệ Chi)

********
Ruột héo mong gì nước rửa trôi,
Mai hoa bách vịnh kém xinh tươi.
Tuổi già ngâm hão văn chưa ổn,
Vì cúc, vườn thơ luống rối bời.
(Phạm Trọng Điềm)

菊花其三
忘身忘世已都忘，
坐久蕭然一榻涼。
歲晚山中無歷日，
菊花開處即重陽。

Cúc hoa kỳ tam
Vong thân, vong thế, dĩ đô vong,
Toạ cửu tiêu nhiên nhất tháp lương.
Tuế vãn sơn trung vô lịch nhật,
Cúc hoa khai xứ tức trùng dương.

Dịch nghĩa

Cúc hoa kỳ 3
Quên mình, quên đời, đã quên tất cả,
Ngồi lâu trong hiu hắt, mát lạnh cả giường.
Cuối năm ở trong núi không có lịch,
Thấy cúc nở biết rằng đã tiết trùng dương.

Dịch thơ
Sự đời quên cả chẳng lôi thôi
Chiếc chõng quanh năm bó gối ngồi
Ngày tháng chẳng còn sờ đến lịch
Thấy hoa cúc nở đoán thu rồi.
(Nguyễn Trọng Thuật)

********
Quên mình, quên hết cuộc tang thương,
Ngồi lặng đìu hiu, mát cả giường.
Năm cuối trong rừng không có lịch,
Thấy hoa cúc nở biết trùng dương.
(Phan Võ)

********
Quên mọi chuyện đời quên cả thân
Giường tre mát mẻ lặng ngồi thần
Cuối năm, trong núi, quên ngày tháng
Cúc nở trùng dương tết đến gần.
(Ngô Văn Phú)

********
Dầu thân, dầu thế đã không màng,
Ngồi mãi, buồn tênh một góc giường.
Trong núi năm tàn không có lịch,
Thấy hoa cúc nở biết trùng dương.
(Phạm Trọng Điềm)

********
Quên cả thân này lẫn thế duyên,
Lặng lẽ ngồi lâu mát lạnh giường.
Cuối năm trong núi không có lịch,
Cúc nở hay ra tiết trùng dương.
(Thien Thanh)

菊花其四
年年和露向秋開，
月淡風光愜寸懷。
堪笑不明花妙處，
滿頭隨到插歸來。

Cúc hoa kỳ tứ
Niên niên hoà lộ hướng thu khai,
Nguyệt đạm phong quang thiếp thốn hoài.
Kham tiếu bất minh hoa diệu xứ,
Mãn đầu tuỳ đáo sáp quy lai.

Dịch nghĩa

Cúc hoa kỳ 4
Hàng năm hoa nở vào thu cùng với sương móc.
Trăng thanh trời quang đãng, thỏa thích tấc lòng
Ðáng cười ai không rõ sự huyền diệu của hoa,
Bất cứ tới đâu (thấy hoa) cắm đầy đầu mang về.

Dịch thơ
Năm năm nở đúng tiết thu qua
Gió dịu trăng thanh ý mặn mà
Cười kẻ không hay hoa huyền diệu
Khi về mái tóc giắt đầy hoa.
(Nguyễn Lang)

********
Thu về, móc nhẹ cúc đơm bông,
Gió mát trăng thanh, dịu nỗi lòng.
Vẻ đẹp tinh khôi người chẳng hiểu,
Bẻ về cài tóc, đáng cười không?
(Băng Thanh)

********
Sương móc hơi dương cúc nở hoa,
Trăng trong gió mát thoả lòng ta.
Cười ai không rõ hoa mầu nhiệm,
Hái giắt đầy đầu trở lại nhà.
(Phạm Trọng Điềm)

********
Cứ thu là cúc vàng bông,
Lòng ta gió mát trăng trong chan hòa.
Nực cười chẳng hiểu cho hoa
Lại còn giắt tóc hi ha nẻo về...
(Khuyết Danh)

菊花其五
花在中庭人在樓，
焚香獨坐似忘憂。
主人與物渾無競，
花向群方出一頭。

Cúc hoa kỳ ngũ
Hoa tại trung đình nhân tại lâu,
Phần hương độc toạ tự vong ưu.
Chủ nhân dữ vật hồn vô cạnh,
Hoa hướng quần phương xuất nhất đầu.

Dịch nghĩa

Cúc hoa kỳ 5
Hoa ở dưới sân, người trên lầu,
Một mình thắp hương ngồi tự nhiên quên hết phiền muộn.
Người với hoa hồn nhiên không tranh cạnh,
Trong các loài hoa thì cúc trội hơn một bậc.

Dịch thơ

Người ở trên lầu hoa dưới sân
Vô ưu ngồi ngắm khói trầm xông
Hồn nhiên người với hoa vô biệt
Một đóa hoa vàng chợt nở tung.
(Nguyễn Lang)

********
Hoa ở giữa sân người trên lầu
Đốt hương ngồi lặng dứt lo âu
Chủ cùng muôn vật không chi khác
Hoa bỗng nở tung một đoá hường.
(Vũ Thế Ngọc)

********
Hoa ở trước sân người trên lầu,
Đốt hương ngồi lặng, bỗng quên sầu.
Hồn nhiên, người vật không tranh cạnh,
So với muôn hoa, cúc đứng đầu.
(Huệ Chi)

********
Hoa ở giữa sân chủ ở lầu,
Thắp hương ngồi ngắm hết âu sầu.
Chủ nhân cùng vật không tranh cạnh,
So sánh trăm hoa cúc đứng đầu.
(Phạm Trọng Điềm)

菊花其六
春來黃白各芳菲，
愛艷憐香亦似時。
遍界繁華全墜地，
後彫顏色屬東籬。

Cúc hoa kỳ lục
Xuân lai hoàng bạch các phương phi,
Ái diễm liên hương diệc tự thì.
Biến giới phồn hoa toàn truỵ địa,
Hậu điêu nhan sắc thuộc đông ly.

Dịch nghĩa

Cúc hoa kỳ 6
Xuân đến hoa vàng hoa trắng đều ngát thơm,
Đúng thì, vẻ đẹp đáng yêu, hương thơm đáng chuộng đều giống nhau.
Nhưng khi các loài hoa tươi tốt khắp nơi đều đã tàn rụng,
Thì nhan sắc phai nhạt sau cùng là bông hoa ở giậu phía đông.

Dịch thơ
Hoa trắng, hoa vàng, cúc đón xuân,
Thương hương đắm sắc dạ bàn hoàn
Muôn hoa rực rỡ đều tàn cả
Riêng cúc chưa phai với sắc hương.
(Ngô Văn Phú)

********
Xuân đến trăm hoa đua sắc thắm,
Một thời hương sắc kém chi nhau.
Vườn thu tàn tạ ngàn hoa rụng,
Riêng cúc đông ly vẫn được màu.
(Băng Thanh)

********
Ngàn hoa xuân, bạch chen hường
Ðương mùa, khoe thắm sác hương dập dồn.
Khi phồn hoa thảy héo hon
Giậu đông, rốt lại chỉ còn cúc thu.
(Khuyết danh)

********
Phưng phức ngày xuân đoá trắng vàng,
Hợp thời yêu quý sắc cùng nhang.
Phồn hoa các khóm rơi đầy đất,
Bộ mặt giàn đông vẫn nở nang.
(Phạm Trọng Điềm)

舟中
一葉扁舟湖海客，
撐出葦行風搣搣。
微茫四顧晚潮生，
江水連天一鷗白。

Chu trung
Nhất diệp biển chu hồ hải khách,
Xanh xuất vi hành phong thích thích.
Vi mang tứ cố vãn triều sinh,
Giang thủy liên thiên nhất âu bạch.

Dịch nghĩa

Trong thuyền
Một lá thuyền con, một khách hải hồ,
Chèo khỏi rặng lau, tiếng gió xào xạc.
Bốn bề mịt mù, con nước buổi chiều đương lên,
Một chim âu trắng giữa khoảng nước trời liền nhau.

Dịch thơ
Dấu khách giang hồ thuyền một lá,
Hàng lau lách gió chèo thong thả.
Bốn bề trông quạnh ngọn triền lên,
Nước biếc liền trời âu trắng xoá.
(Đinh Văn Chấp)

********
Sông hồ nổi chiếc thuyền nan
Chèo xao xác gió qua hàng cỏ lau
Ngọn triều bốn phía lên mau
Thênh thang trời nước cánh âu an nhàn.
(Nguyễn Tấn Hưng)

********
Giang hồ tếch một lá thuyền con,
Chèo khỏi hàng lau, gió dập dồn.
Trắng xoá chim âu, trời lẫn nước,
Mịt mù bốn phía ngọn triều tuôn!
(Huệ Chi)

********
Một lá thuyền con thú hải hồ,
Chèo ra lau lách gió vu vu.
Thuỷ triều buổi tối trông mờ mịt,
Trời nước mênh mông một chiếc cò.
(Phạm Trọng Điềm)

延祐寺
上方秋夜一鐘闌，
月色如波楓樹丹。
鴟吻倒眠方鏡冷，
塔光雙峙玉尖寒。
萬緣不擾城遮俗，
半點無憂眼放寬。
參透是非平等相，
魔宮佛國好生觀。

Diên Hựu tự
Thượng phương du dạ nhất chung lan,
Nguyệt sắc như ba phong thụ đan.
Si vẫn* đảo miên phương kính lãng,
Tháp quang song trĩ ngọc tiêm hàn.
Vạn duyên bất nhiễu thành già tục,
Bán điểm vô ưu nhãn phóng khoan.
Tham thấu thị phi bình đẳng tướng,
Ma cung Phật quốc hảo sinh quan.

Dịch nghĩa

Chùa Diên Hựu
Đêm thu, trên chùa một tiếng chuông đã tàn,
Ánh trăng như sóng, cây phong lá đỏ.
Bóng "xi vẫn" nằm ngủ ngược dưới mặt hồ như tấm gương vuông lạnh giá,
Hai ngọn tháp đứng song song như ngón tay ngọc rét buốt.
Muôn vàn nhân duyên không vương vấn là bức thành che niềm tục,
Không lo lắng chút gì nên tầm mắt mở rộng.
Hiểu thấu ý nghĩa của thuyết phải trái đều như nhau,
Thì xem cung ma có khác gì nước Phật!

Dịch thơ
Đêm thu chùa thoảng tiếng chuông tàn,
Phong đỏ, trăng ngời, sóng nguyệt lan.
In ngược hình chim, gương nước lạnh,
Sẫm đôi bóng tháp, ngón tiêu hàn.
Muôn duyên chẳng vướng: xa trần tục,
Một mảy nào lo: rộng nhãn quan.
Thấu hiểu thị phi đều thế cả,
Dầu ma dầu Phật, chốn nào hơn.
(Huệ Chi)

*Si vẫn:
Còn gọi là "si vĩ", là hình những con chim, cú, hoặc rồng được khắc
hoặc đắp nổi trên nói các đình, chùa. Trên nóc cùa Một Cột ngày nay có
hình rồng

梅花
欲向蒼蒼問所從，
凜然孤峙雪山中。
折來不為遮青眼，
願借春思慰病翁。

Mai hoa
Dục hướng thương thương vấn sở tòng,
Lẫm nhiên cô trĩ tuyết sơn trung.
Chiết lai bất vị già thanh nhãn,
Nguyện tá xuân tư uỷ bệnh ông.

Dịch nghĩa

Hoa mai
Muốn ngẩng nhìn trời xanh hỏi hoa mai từ đâu tới,
Lẫm liệt đứng sừng sững một mình trong núi tuyết.
Bẻ về không phải để che mắt những người tinh đời,
Chỉ muốn mượn tứ xuân an ủi ông già ốm yếu.

Dịch thơ

Toan tới trời xanh hỏi đến đâu?
Ngọn non trơ trọi tuyết phau phau.
Bẻ về không phải vì che mắt,
Muốn mượn xuân này đỡ lão đau.
(Trần Tuấn Khải)

********
Muốn hỏi trời xanh: hoa tự đâu,
Một mình gội tuyết chốn non sâu.
Bẻ về, đâu muốn lừa tri kỷ,
Chỉ mượn tinh hoa giải bệnh sầu.
(Băng Thanh)

********
Muốn hỏi trời xanh vỡ lý ra,
Trong non băng tuyết nở tung hoa.
Hái về không phải nhìn âu yếm,
Muốn mượn màu xuân đỡ bệnh già.
(Phạm Trọng Điềm)

午睡
雨過溪山淨，
楓林一夢涼。
反光塵世介，
開眼醉茫茫。

Ngọ thụy
Vũ quá khê sơn tịnh,
Phong lâm nhất mộng lương.
Phản quang trần thế giới,
Khai nhãn tuý mang mang.

Dịch nghĩa

Giấc ngủ trưa
Tạnh mưa khe trong núi nước trong
Rừng phong mát mẽ sau giấc ngủ say (mộng).
Nhìn lại cõi trần này.
Khi bừng mắt tỉnh dậy thấy niềm say man mác.

Dịch thơ
Mưa tạnh, núi khe sạch,
Rừng phong một giấc mơ.
Ngoảnh nhìn đời bụi bặm,
Mở mắt dường say sưa.
(Đỗ Văn Hỷ)

********
Sau mưa núi lặng khe trong,
Êm đềm một giấc rừng phong lặng tờ.
Ngoảnh nhìn thế giới bụi mờ,
Mở to đôi mắt mà ngờ như say.
(Băng Thanh)

********
Mưa tạnh khe núi tĩnh
Ngủ mát giữa rừng phong
Nhìn lại cõi nhân thế
Mắt mở vẫn say nồng
(Thiền sư Thích Nhất Hạnh)

********
Mưa tạnh núi khe tĩnh,
Rừng phong ngủ đàng hoàng.
Ngoảnh trông đời vẩn bụi,
Mở mắt luống mơ màng.
(Phạm Trọng Điềm)

因事題究蘭寺
德薄常慚繼祖燈，
空教寒拾起冤憎。
爭如逐伴歸山去，
疊嶂重山萬萬層。

Nhân sự đề Cứu Lan tự
Đức bạc thường tàm kế tổ đăng,
Không giao Hàn, Thập* khởi oan tăng.
Tranh như trục bạn quy sơn khứ,
Điệp chướng trùng san vạn vạn tằng.

Dịch nghĩa

Nhân có việc đề ờ chùa Cứu Lan
Thường thẹn mình đức mỏng mà được nối ngọn đèn Tổ,
Luống để cho Hàn Sơn và Thập Đắc phải sinh niềm oán giận.
Chi bằng theo bạn về núi,
Sống giữa muôn vạn tầng núi non trùng điệp.

Dịch thơ
Đức mỏng, thẹn thùng đèn tổ nối,
Luống cho Hàn, Thập nổi hờn căm.
Chi bằng theo bạn về non quách,
Núi dựng non che vạn vạn tầng.
(Hoàng Trung Thông)

********
Thẹn mình đức mỏng, nối đen,
Luống cho Hàn, Thập nhiều phen ngậm hờn.
Sao bằng theo bạn "quy sơn",
Khuất che lớp lớp núi non vạn tầng.
(Huệ Chi)

********
Hổ mình đức mỏng giữ đèn nhang,
Luống để Thập, Hàn mắc tiếng oan.
Theo bạn chi bằng về núi quách,
Non cao trùng điệp kể muôn vàn.
(Phạm Trọng Điềm)

*Hàn, Thập:Hàn tức Hàn Sơn, Thập tức Thập Đắc, hai vị sư ở thời Trinh Quán nhà Đường. Theo "Truyện cao tăng" thì sư Phong Can ở chùa Quốc Thanh núi Thiên Thai đi vân du gặp Lư Khâu Dận đi nhậm chức ở Thai Châu, hỏi ở Thai Châu có vị sư nào đạo đức cao siêu không? Sư Phong Can trả lời: "có Hàn Sơn Văn Thù và Thập Đắc Phổ Hiền, hình dáng như người nghèo lại như có chứng phong cuồng, hai vị này ở chùa giữ việc bếp nước". Khi Lưu Khâu Dận đến châu lỵ, vào chùa thấy hai vị sư này, liền sụp xuống lạy. Hai vị nói: "Phong Can rõ thật lắm mồm", rồi cùng nhau chạy trốn, Lư Khâu Dận tìm kiếm di vật, thấy được lời kệ của Thập Đắc và hai tập thơ của Hàn Sơn tử.

泛舟
小艇乘風泛渺汒，
山青水綠又秋光。
數聲漁笛蘆花外，
月落波心江滿霜。

Phiếm chu
Tiểu đĩnh thừa phong phiếm diểu mang,
Sơn thanh thuỷ lục hựu thu quang.
Sổ thanh ngư địch lô hoa ngoại,
Nguyệt lạc ba tâm giang mãn sương.

Dịch nghĩa

Chèo thuyền
Chiếc thuyền con lướt gió lênh đênh trên dòng sông bát ngát,
Non xanh, nước biếc, lại thêm ánh sáng mùa thu.
Vài tiếng sáo làng chài ngoài khóm hoa lau,
Trăng rơi đáy sóng, mặt sông đầy sương.

Dịch thơ
Cưỡi thuyền lướt gió sóng mênh mông,
Non nước trời thu một sắc trong.
Tiếng sáo thuyền câu ngoài bến sậy,
Trăng rơi đáy nước móc đầy sông...
(Đinh Văn Chấp)

********
Lướt gió thuyền con ruổi tít mù,
Non xanh nước biếc, ánh trời thu.
Khuất lau sáo thổi vài ba tiếng,
Sương phủ, trăng chìm dưới sóng sâu.
(Huệ Chi)

過萬劫
諒州人物水流東，
百歲光陰撚指中。
回首故山凝望處，
數行歸雁帖晴空。

Quá Vạn Kiếp
Lạng Châu nhân vật thuỷ lưu đông,
Bách tuế quang âm nhiển chỉ trung.
Hồi thủ cố sơn ngưng vọng xứ,
Sổ hàng qui nhạn thiếp tình không.

Dịch nghĩa

Qua Vạn Kiếp
Nhân vật đất Lạng Châu như nước chảy về đông,
Trăm năm bóng quang âm chỉ trong nháy mắt.
Ngoảnh lại non xưa, nhìn đăm đắm,
Vài hàng chim nhạn về Bắc in bóng giữa trời quang

Dịch thơ
Về đông, nước chảy, người châu Lạng,
Ngày tháng, trăm năm một thoáng nhanh.
Núi cũ, ngoảnh đầu đăm đắm ngóng,
Nhạn về in bóng giữa tầng xanh.
(Hoàng Trung Thông, Băng Thanh)

********
Nhân vật Lạng-sơn nước chảy xuôi,
Trăm năm bấm đốt chốc mồng thôi.
Quay đầu nhìn kỹ nơi non cũ,
Đàn nhạn bay về rợp giữa trời.
(Phạm Trọng Điềm)

山宇
秋風午夜拂簷椏，
山宇蕭然枕綠蘿。
已矣成禪心一片，
蛩聲唧唧為誰多。

Sơn vũ
Thu phong ngọ dạ phất thiềm nha,
Sơn vũ tiêu nhiên chẩm lục la.
Dĩ hỹ thành thiền tâm nhất phiến,
Cung thanh tức tức vị thuỳ đa.

Dịch nghĩa

Nhà trong núi
Đêm khuya gió thu sịch động bức rèm,
Nhà núi đìu hiệu gối vào lùm dây leo xanh biếc.
Thôi rồi, lòng ta đã hoàn toàn yên tĩnh,
Tiếng dế vì ai vẫn rầu rĩ mãi.

Dịch thơ
Gió thu khuya khoắt thoảng hiên ngoài,
Quạch quê nhà non lấp ruổi gai.
Thôi đã theo thiền lòng lặng tắt,
Nỉ non tiếng dễ vẫn vì ai ?
(Huệ Chi)

********
Gió thu ban tối thổi hiên tây
Nhà núi đìu hiu tựa đám cây
Tấc dạ tu hành từ những thuở
Dế kêu rầu rĩ bởi ai đây?
(Phan Võ)

********
Gió thu đêm vắng động rèm ngoài,
Nhà nát trên non cỏ mọc hoài.
Một tấm lòng thiền tu luyện sẵn,
Tiếng sâu eo óc luống vì ai?
(Phạm Trọng Điềm)

早秋
夜氣分涼入畫屏，
蕭蕭庭樹報秋聲。
竹堂忘適香初燼，
一一叢枝網月明。

Tảo thu
Dạ khí phân lương nhập họa bình,
Tiêu tiêu đình thụ báo thu thanh.
Trúc đường vong thích hương sơ tẫn,
Nhất nhất tùng chi võng nguyệt minh.

Dịch nghĩa

Buổi đầu thu
Khí đêm chia hơi mát vào bức rèm vẽ,
Cây trước sân xào xạc báo tiếng thu.
Dưới mái tranh quên bẵng hương vừa tắt,
Mấy khóm cây cành giăng lưới vầng trăng sáng.

Dịch thơ
Gió mành tỏa mát hơi đêm,
Hàng cây hiu hắt bên thềm thu sang.
Mái tranh, quên bẳng nhang tàn,
Cành giăng giăng đón trăng vàng sáng trong.
(Nguyễn Tấn Hưng)

********
Hơi mát đêm thâu lọt tới mành,
Cây sân xào xạc báo thu thanh.
Bên lều quên bẵng hương vừa tắt,
Lưới bủa vầng trăng, mấy khóm cành.
(Nguyễn Đổng Chi)

********
Đêm hơi lạnh lọt bình phong,
Lá cây xào xạc báo chừng thu sang.
Trúc đường quên mới tắt nhang,
Cành cây chăng lưới nguyệt quang luồn vào.
(Phạm Trọng Điềm)

贈仕途子弟
富貴浮雲遲未到，
光陰流水急相催。
何如小隱林泉下，
一榻松風茶一杯。

Tặng sĩ đồ tử đệ
Phú quí phù vân trì vị đáo,
Quang âm lưu thuỷ cấp tương thôi.
Hà như tiểu ẩn lâm tuyền hạ,
Nhất tháp tùng phong, trà nhất bôi.

Dịch nghĩa

Tặng những con em trên đường sĩ hoạn
Giàu sang như mây nổi, chậm chạp chưa đến,
Quang âm như nước chảy, hối hả giục nhau qua.
Sao bằng về ẩn nơi rừng suối,
Một sập gió thông, một chén trà.

Dịch thơ
Giàu sang đến chậm như mây nổi,
Năm tháng trôi vèo tựa nước sa.
Rừng suối chi bằng về ẩn quách,
Gió thông một sập, chén đầy trà
(Nguyễn Huệ Chi)

********
Mây nổi giàu sang chầy chửa đến,
Nước trôi ngày tháng giục mau già.
Chi bằng ở ẩn nơi rừng suối,
Nằm khểnh gió thông, uống chén trà.
(Phạm Trọng Điềm)

石室
半間石室和雲住，
一領毳衣經歲寒。
僧在禪床經在案，
爐殘榾柮入三竿。

Thạch thất
Bán gian thạch thất hoà vân trụ,
Nhất lĩnh xối y kinh tuế hàn.
Tăng tại thiền sàng kinh tại án,
Lô tàn cốt đột nhật tam can.

Dịch nghĩa

Nhà đá
Nửa gian nhà đá, ở lẫn cùng mây,
Một tấm áo lông, trải hết mùa đông rét buốt.
Sư ở trên giường thiền, kinh ở trên án,
Lò tàn, củi lụi, mặt trời lên đã ba cây sào.

Dịch thơ
Nửa gian nhà đá, bạn cùng mây,
Tấm áo lông thô, lạnh tháng ngày.
Sư khểnh giường thiền, kinh trước án.
Lò tàn, than lụi, sáng nào hay.
(Huệ Chi)

********
Nửa gian nhà đá mây bao bọc,
Một tấm áo bông buổi lạnh lùng.
Sư ngủ giường thiền kinh để án,
Mặt trời ba trượng củi lò không.
(Phạm Trọng Điềm)

次寶慶寺壁間題
荒草殘煙野思多，
南樓北館夕陽斜。
春無主惜詩無料，
愁絕東風幾樹花。

Thứ Bảo Khánh tự bích gian đề
Hoang thảo tàn yên dã tứ đa,
Nam lâu Bắc quán tịch dương tà.
Xuân vô chủ tích thi vô liệu,
Sầu tuyệt đông phong kỷ thụ hoa.

Dịch nghĩa

Hoạ bài thơ đề trên vách chùa Bảo Khánh
Cỏ hoang khói nhạt, tứ quê chan chứa,
Lầu Nam quán Bắc dưới bóng chiều tà.
Tiếc thay cảnh xuân không có chủ, thơ không có nguồn thơ,
Mấy cây hoa buồn bã trước gió xuân.

Dịch thơ
Chan chứa màu quê khói nhạt đồng
Lầu Nam quán Bắc ánh dương lồng
Tiếc xuân không chủ, thơ không hứng
Hoa chỉ thêm sầu nhớ gió đông.
(Nguyễn Tấn Hưng)

********
Khói nhạt đồng hoang quê lắm vẻ,
Lầu Nam quán Bắc, xế vừng hồng.
Thơ không thi liệu, xuân không chủ,
Mấy cội hoa sầu nhớ gió Đông.
(Nguyễn Đổng Chi)

********
Cỏ dại mây mù tứ nảy ra,
Lầu Nam quán Bắc bóng chiều tà.
Xuân không chủ tiếc thơ không giỏi,
Buồn rứt gió đông mấy khóm hoa.
(Phạm Trọng Điềm)

晝眠
祖父田園任自鋤，
千青盤屈繞吾盧。
木犀窗外千鳩寂，
一枕清風晝夢餘。

Trú miên
Tổ phụ điền viên nhậm tự sừ,
Thiên thanh bàn khuất nhiễu ngô lư.
Mộc tê song ngoại thiên cưu tịch,
Nhất chẩm thanh phong trú mộng dư.

Dịch nghĩa

Ngủ ngày
Ruộng vườn của cha ông, mặc sức tự cày cấy,
Ngàn cây xanh quanh co, vấn vít quanh nhà ta.
Trên cây quế ngoài cửa sổ, ngàn con chim cưu vắng tiếng,
Một chiếc gối trong gió mát, giấc mộng ban ngày chưa tàn.

Dịch thơ
Vườn tược cha ông mặc sức cày,
Quanh nhà xanh nượp mấy ngàn cây.
Ngoài song, cành quê chim cưu vắng,
Gió mát, triền miên giấc ngủ ngày.
(Kiều Thu Hoạch)

********
Cấy cày vườn ruộng của ông cha,
Ngàn khóm cây xanh phủ khắp nhà.
Cửa sổ mộc tê chim vắng tiếng,
Ngủ ngày một giấc gió bay qua.
(Phạm Trọng Điềm)

春日即事
二八佳人刺繡持，
紫荊花下轉黃鸝。
可憐無限傷春意，
盡在停針不語時。

Xuân nhật tức sự
Nhị bát giai nhân thích tú trì,
Tử kinh hoa hạ chuyển hoàng ly.
Khả liên vô hạn thương xuân ý,
Tận tại đình châm bất ngữ thì.

Dịch nghĩa

Tức cảnh ngày xuân
Người đẹp tuổi vừa đôi tám, ngồi thêu gấm chậm rãi,
Dưới lùm hoa tử kính đang nở, líu lo tiếng chim oanh vàng.
Thương biết bao nhiêu cái ý thương xuân của nàng,
Cùng dồn lại ở một giây phút, đứng kim và im phắc.

Dịch thơ
Lỏng tay thêu gấm, gái yêu kiều,
Hoa rợp, oanh vàng lảnh lót kêu.
Bao nỗi thương xuân, thương biết mấy,
Là khi không nói, chợt dừng thêu.
(Huệ Chi).

********
Người xinh thêu thật nhẹ nhàng
Líu lo oanh hót, hoa tràn trước sân
Thương xuân thương đến vô ngần
Khi nàng không nói chợt ngừng tay thêu.
(Hà Thư Sinh)

********
Trăng tròn thiếu nữ nhẹ thêu gấm
Dưới khóm Tử Kinh oanh chuyển cành
Thương quá nỗi lòng sao chẳng dứt
Dừng kim tình đọng nói không đành
(Tử Minh)

********
Gấm nhẹ tay thêu đẹp dậy thì,
Chập chờn hoa tử bóng hoàng ly.
Khá thương lòng mến xuân vô hạn,
Đọng lúc kim ngưng chẳng nói gì.
(mailang)

********
Gái xinh đưa nhẹ tay thêu,
Hoàng anh nhảy nhót líu riu trên cành.
Thương nhiều tâm trạng buồn quanh,
Khi nàng im lặng, kim mành dừng đưa.
(Thien Thanh)